یادداشت | حریم خصوصی و امنیت

سلام و درود خدمت همه شما همراهان همیشگی سایت آی تی بوم؛ چیزی که توی این یادداشت میخام دربارش صحبت کنم حریم خصوصی و امنیت هست.

فهرست مطالب:

1 – مقدمه

2 – چرا حریم خصوصی؟

3 – قوانین حریم خصوصی و اصطلاحات

4 – مصادیق نقض حریم خصوصی

5 – راه های پیشگیری از نقض حریم خصوصی

6 – چگونه در شبکه‌های اجتماعی رفتار کنیم؟

7 – امنیت کودکان در فضای مجازی

 

بخش اول : مقدمه

با پیشرفت تکنولوژی همیشه دو تا چیز هم پیشرفت کرده، این دو تا همزمان با هم پیشرفت میکنه و دو سمت یه سکه هستن و برای تو خیلی مهمه که بدونی اینا چی هستن و چجوری میتونی از اونها به نفع خودت استفاده کنی!
اول: امنیت
دوم: هک
هر چی جلو تر میریم روش های استفاده و کابردی این ها اپدیت تر میشن و اگه ما خودمونو با این دو مورد آپدیت نکنیم توی مراحل زندگیمون قطعا به مشکل میخوریم

بخش دوم: چرا حریم خصوصی؟ 

شما تصور کن قدیم اینجوری بود که میخواستی بری مسافرت، نمیشد همراه خودت کلی پول و جواهرات و … ببری چون دزد و راهزن میزد همشو میبرد
میدونی چیکار میکردن؟
یه شخصی داشتن تو شهرشون به نام امین، میرفتن پیش این بنده خدا پولاشونو میدادن، بجاش یه کاغذ دست نوشته میگرفتن که روش مبلغ پول نوشته بود با امضای اون بنده خدا
بعدش اون کاغذ و مثلا از مشهد میبردن تا تهران اونجا میدادن به بانک یا امین اون شهر، بعد پولشونو ازونجا میگرفتن
یه چیزی شبیه کارت بانکی خودمون! اما مدل قدیمیش!

میدونی چی میخوام بگم؟
همیشه نفوذ و راه های مقابله با اون و… بوده و هست و خواهد بود
کسی منکرش نمیشه
اما شما نمیتونی با اطلاعات اون زمان توی این عصر زندگی کنی عزیز دلم!!!
میدونی چرا؟
بذار همون بنده خدا رو الان تعمیمش بدیم به زندگی امروزی
ازش میپرسیم چرا برای حریم خصوصیت ارزش قائل نیستی و همه چیتو پخش میکنی؟
میدونی در جواب چی میگه؟
میگه: “من چیزی برای پنهان کردن ندارم. چرا باید به حریم خصوصی خود اهمیت بدهم؟”
درست مانند حق ازدواج بین نژادی، حق رای زنان، آزادی بیان، و بسیاری دیگه، ما همیشه حق حفظ حریم خصوصی نداشتیم!!!
نسل‌های قبل از نسل ما برای حق ما در حفظ حریم خصوصی جنگیدند. حریم خصوصی یک حق انسانی است که ذاتی برای همه ماست که ما بدون تبعیض حق داریم.

هر چیزی امن تر باشد، به طور کلی محدودتر یا ناخوشایندتر است. اغلب مردم متوجه می شوند که مشکل ابزارهایی که در فضای مجازی می بینند توصیه می شود این است که شروع به استفاده از آنها خیلی سخت است!

اگر می‌خواهید از امن‌ترین ابزارهای موجود استفاده کنید، باید قابلیت استفاده زیادی را قربانی کنید. (منظورم همون مراحل نصب اپلیکیشن هست که همشو میزنید نکست میرید نصب میکنید بدون اینکه ببینید داره چه دسترسی هایی ازتون میگیره) حتی پس از آن، هیچ چیز کاملاً امن نیست. امنیت بالا وجود دارد، اما امنیت کامل هرگز!

بخش سوم: قوانین حریم خصوصی و اصطلاحات

در کشور ما قوانین و مقررات مختلف و پراکنده ای درباره نقض حریم خصوصی در فضای مجازی وجود دارد که نمونه های مهم آن عبارت اند از:

اصل 22 و 25 قانون اساسی؛

مواد 58 تا 61 قانون تجارت الکترونیکی؛

ماده 17 قانون جرایم رایانه ای؛

مواد 582 و 604 قانون مجازات اسلامی؛

ماده 14 و 15 قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات.

در تمام این قوانین، احترام به حریم خصوصی افراد در فضای مجازی به عنوان اصلی کلی پذیرفته و برای متخلفان مجازات هایی مقرر شده است. مثلا مجازات ورود به حریم خصوصی در فضای مجازی در ماده 17 قانون جرایم رایانه ای ، این طور تعیین شده است:

“هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی از 5 تا 40 میلیون ریال یا هردو مجازات محکوم خواهد شد.”

در حال حاضر، برای شکایت از نقض حریم خصوصی می‌توانید با استناد به مدارک و ادله ای که دارید به پلیس فتا یا دادسرای مبارزه با جرایم رایانه ای مراجعه کنید.

اینو گفتم چون خیلیا متاسفانه آبروی دیگری رو در فضای مجازی میبرند و یا اقدام به اخاذی میکنند و شما میتوانید با مراجعه به مراجع قانونی مشکلاتتان را حل کنید تا مورد آزار و اذیتهای اینچنینی قرار نگیرید….

در کشور ما هنوز برای حمایت از حریم خصوصی افراد در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی قانون جامعی وضع نشده است، اما در سال 1396 وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پیش نویس لایحه حمایت از داده و حریم خصوصی در فضای مجازی را منتشر کرد. گفتنی است که این لایحه هنوز به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده و به صورت قانون درنیامده است.

نقض حریم خصوصی در کشورهای مختلف، با وجود قوانین و مقررات بسیار، همواره مورد توجه بوده است. در کشور ما نیز طبق بندهای 19، 20، 22، 40 و 42 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هرگونه ورود بدون اجازه فرد به حریم خصوصی دیگران و بازی با جان و مال افراد، ممنوع خواهد بود.

در اصل 22 قانون اساسی این گونه می خوانیم که: “حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از هرگونه تعرض مصون بوده. حکومت و مردم باید به این محدوده احترام گذاشته و متعرض کسی نشوند.”

همچنین بنابر اصل 23 قانون اساسی: “تفتیش عقیده ممنوع بوده و هیچ کس را نمی توان به صرف داشتن عقیده ای مورد تعرض قرار داد.” زین سبب استفاده نامناسب از اطلاعات خصوصی مردم و شکست حریم شخصی آنها جرمی است که در کشور ما مورد پیگیرد قانونی قرار خواهد گرفت.

در اصل 23 قانون، تفتیش عقاید ممنوع و در اصل 25 بازرسی و نرساندن نامه ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آنها، استراق سمع و هرگونه تجسس منع شده است.

در قانون جرائم رایانه ای و مصادیق محتوای مجرمانه در فضای مجازی، نقض حریم خصوصی در فضای آنلاین مورد توجه و تاکید قرار گرفته است و مجازات های متفاوتی برای آن وضع کرده اند. برای نمونه در ماده 1 فصل اول این قانون ما با عنوان “جرائم علیه محرمانگی داده ها و سیستم های رایانه ای و مخابراتی” رو به رو می شویم که بیان می کند: “هر کس به طور غیرمجاز به داده ها یا سیستم های رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.”

اگرچه در قانون اساسی ایران اشاره هایی کلی به حریم خصوصی شده ولی در حقوق ایران مقررات خاصی برای حمایت از حریم خصوصی وجود ندارد.

من براتون چند مورد رو نوشتم که بدونید کشور عزیز ما قانون داره
اما کاش درست اجرا میشد
در ادامه بهتون جدید ترین راه های مصادیق نقض حریم خصوصی رو میگم که کلاه سرتون نره
با من همراه باشید!

بخش چهارم: مصادیق نقض حریم خصوصی

همونطور که توی مقدمه اشاره کردم این روزا هوش مصنوعی خیلی داره پیشرفت میکنه و تقریبا توی همه جا داره خودشو وارد میکنه مثلا توی برنامه نویسی، پزشکی، روانشناسی و…

این وسط هکرا ننشستن ما رو فقط نگا کنن! اونا از ما جلوترن!!
چند نمونه فایل ویدیویی و تصویری براتون میفرستم حتما خوب ببینید!
تقریبا هر چیزی رو کلاهبرداری و هک میکنن و ما باید هوشیار باشیم و گولشونو نخوریم!

من خودم در این زمینه امنیت اطلاعات چند ساله کار کردم و میدونم امنیت کامل فقط یه رویای زیباست که هیچ واقعیتی نداره!!!

در ادامه براتون یکی دو تا سناریو و نقض حریم خصوصی رو مینویسم تا بیشتر متوجه حرفای من بشین:

سناریو اول: مهندسی اجتماعی
تو این سناریو روش های خیلی زیادی وجود داره  و من هر چی بگم بازم کمه تنها راهشم اینه که حواستونو کامل جمع کنید!
فرض کنید شما قرار بود برای دوستتون یه پروژه بزنید و قراردادی هم در کار نبود، اونم تا تونسته از شما کار کشیده یه قرون پول هم نداده و شما بر پایه رفاقتتون چیزی بهش نگفتین
اما اون هر روز ازتون میخاد اپدیت جدید اضافه کنید و یه روز که واقعا از دنده چپ جفتتون بیدار شدین دعوا میشه…
از هم جدا میشین
اما واقعا فکر میکنید داستان همینجا تموم میشه؟
اون فردی که ولش کردین الان عصبانیه!!!
و تا یه ضربه مهلک نزنه ول کن نیست چون اون چیزی که میخواسته از پروژه در نیومده و دو قورت و نیمش باقیس…
در نتیجه شروع میکنه به جمع آوری اطلاعات و خاطرات و چت هاتون!
از جاهایی که گفتین کجا زندگی میکنید
از شماره تماس
شبکه های اجتماعی
تصاویر شخصی
و…
بالاخره دوستتون بوده این چیزا رو ممکنه داشته باشه یا بتونه بر اساس شناختی که از شما و شبکه های اجتماعیتون داره بدست بیاره

بعدش میره توی صفحه چت و میگرده دنبال اون جاهایی که ضعف های کاری شما رو نشون میده اسکرین شات میگیره یا صحنه سازی میکنه…

خیلی شیک و مجلسی یه کانال یا گروه با اسم خودتون توی همه شبکه های اجتماعی میسازه و میگه شما کلاهبرداری!!! و کلی هم الان مدرک ازتون داره و جدای از اون کلی هم وصله ناجور بهتون میچسبونه و عکس و فیلم و اطلاعات شخصیتونو پخش میکنه و کل سابقه چند سال فریلنسریتونو به همراه اسم و برندتون خراب میکنه و…

شما الان چیکار میتونید بکنید؟ توی بخش پنجم مفصل راجب بهش صحبت میکنیم!

سناریو دوم: برده تبلیغاتی!
یکی از مهم ترین مصادیق نقض حریم خصوصی که معمولا تو اکثر جاهای دنیا و به ویژه ایران لگد مال میشه همین مورده!
برده تبلیغاتی به این معنی هست که صاحبین شرکت ها، تولیدی ها و یا کسب و کار ها و… زمانی که نیاز به رشد کسب و کارشون دارن تبلیغات میکنن حالا این تبلیغات رو کجا میکنن؟ (همشون اینجوری نیستن ولی اکثرا همینه…)
به شماره شخصیتون پیامک میدن
ایمیلتونو از تبلیغات منفجر میکنن
تو شبکه های اجتماعی تو پیوی یا دایرکتتون تبلیغات میفرستن و …
شده تا الان با خودت بگی شرکت نوشابه سازی مش قلی و برادران به جز حسن قلی شماره منو از کجاش در آورده که به من هی پیامک تبلیغاتی میده؟
جواب: خودت شمارتو دادی بهشون به صورت غیر مستقیم!
زمانی که شما اطلاعات حساس خودتونو تو هر وبسایتی وارد میکنید
یا تو هر اپلیکیشنی شماره تلفن میزنید لاگین میکنید
یه سری از این سرویس ها امنیت ندارن و هکرا هکش میکنن
علاوه بر اینکه اکانتتونو دارن
از اطلاعات حسابتونم سو استفاده تبلیغاتی میکنن
یه سری وبسایت ها هم امنیت دارن، اما مدیریت سایتشون به جای حفظ حریم خصوصی کاربران و ایجاد یک محیط امن به فکر کسب درآمد از کاربرای داخل دیتابیسشه! برا همین این جامعه هدف رو خیلی شیک و مجلسی طبقه بندی میکنه و به مدیر شرکت های تبلیغاتی میفروشه! اگه یه جایی شنیدیدن و یا خوندین که شما خودتون کالا هستین شاید تعجب کنید و یا شاید هم از کنارش خیلی ساده بگذرین! اما اینو بدونید دوستان من، منظور این جمله اینه که خیلی ها برای اینکه بدونن شما چه چیزایی میخایین بخرین و چیا دوست دارید و اطلاعات تماستون چیه حاضرن کلی پول بدن! خب معلومه چرا ! چون اونجوری میتونن کالاهای خودشونو بهتون مادام العمر بفروشن و سود بگیرن ازتون! و …

حالا چیکار کنیم؟
راه حلی وجود داره که بتونیم این بندگان خدا رو کنترل کنیم؟
جواب : نه به طور کامل
اما راه حل هایی جهت مسدود سازی و پیشگیری وجود داره که توی بخش بعدی مفصل دربارش صحبت میکنیم!

در ادامه بهتون توصیه میکنیم فیلم ها رو ببینید و عمیقا روش فکر کنید.

میدونم باورش سخته ولی هوش مصنوعی همینقدر ساده میتونه مارو گول بزنه!

 

اسپم و فیشینگ با پیشرفت کردن هوش مصنوعی این اتفاقات و همچنین پیشگیری از این اتفاقات هم قدرت ميگيره

بخش پنجم: راه های پیشگیری از نقض حریم خصوصی

خب دوستان، همونطور که توی مقاله های قبلیمم گفتم و بازم میگم ، هوش مصنوعی ، فتوشاپ ، وبسایت ، شبکه اجتماعی ، اپلیکیشن ، علم هک و … فقط ابزار هستن! خوب و بد ندارن!
اما کسانی که ازشون استفاده میکنن خوب و بد دارن
یادتون باشه هر جایی هر چیزی یاد گرفتین ، همیشه رفتار حرفه ای خودتونو حفظ کنید و از اون علوم سو استفاده نکنید!

توی پست های قبلی نشون دادیم که تکنولوژی همونطور که میتونه خیلی تو زندگیمون بهمون کمک کنه خیلی هم میتونه خطرناک باشه! مثل زمانی که اولین ماشین اختراع شد! کسی جرئت سوار شدنشو نداشت و میترسید هر لحظه بترکه! تا زمانی که ایمنیش تایید شد و قوانین راهنمایی و رانندگی وضع شد و همراه با اون قوانین راننده های متخلف باید مجازات میشدن. وقتی قانون به وجود اومد امنیت بیشتری حاکم شد.
این روزا توی اتحادیه اروپا و کشور های بزرگ دیگه دارن سعی میکنن قوانینی برای هوش مصنوعی درست کنن که اگه محتوایی تولید میشه حتما باید برچسب بخوره یا یک سبک خاصی داشته باشه که قابل تشخیص باشه و…

حالا ما چیکار میتونیم بکنیم؟
بزارین از سناریو اول شروع کنیم و بهتون بگم چه راهکار هایی وجود داره!
چنتا توصیه مهم درباره این سناریو جهت پیشگیری:
1 – تا حد امکان سعی کنید هویت واقعی خودتونو توی شبکه های اجتماعی مخفی نگه دارین
2 – از انتشار تصاویر و فیلم های شخصی به افرادی که از خانواده خودتون نیستن یا اونها رو تا به حال ندیدین تا جایی که امکان داره خود داری کنید
3 – سعی کنید روابط کاری و روابط شخصی رو قاطی نکنید و حد و مرز ها رو رعایت کنید
4 – داشتن پرتفولیو و رزومه برای یک برنامه نویس خیلی اهمیت بالایی داره و معمولا اطلاعات مهمی از اون برنامه نویس توش نوشته شده! سعی کنید اگه رزومتونو انلاین میسازین بجای خونتون آدرس محل کارتون رو بزارید و شماره تماس کاری و ایمیل کاری رو از شماره و ایمیل شخصی جدا کنید!
5 – خیلی ها توی شبکه های اجتماعی هستن که شما فکر میکنید زندگی عالی دارن و زندگیشون اون چیزاییه که تو اینستاگرامشون میزارن! اما اصلا اینجوری نیست! اونا زندگی بیزنسیشونو بهتون نشون میدن نه زندگی واقعی و شخصی شونو! پس لطفا شما هم توی شبکه های اجتماعی یا چیزی از خودتون نگین یا اگه میگین لطفا کل زندگی شخصیتونو برای طرف باز نکنید!

حالا اگه خدای نکرده یه اتفاقی براتون افتاد و چنین چیزی شد، اون وقت تکلیف چیه؟
1 – خونسردی خودتون رو حفظ کنید: اگه بالافاصله بخوایین واکنش نشون بدین قطعا بعدش پشیمون میشین
2 – اگه فرد مورد نظر رو میشناسین مستقیما باهاش صحبت کنید و سعی کنید دوستانه با مکالمه کردن مشکلتونو حل کنید.
3 – اگه مشکلتون حل نشد یا طرفو نمیشناسین و میخواهید این اطلاعات از دسترس عموم پاک بشه خیلی ساده برین دفتر پلیس فتا تو شهرتون و یک شکایت بنویسید و سعی کنید کار رو از مراجع قانونی پیگیری کنید. (شاید برای دفعه اول جواب نده اما چند بار پیگیری کنید کارتونو راه میندازن…)
4 – توصیه اکید و ممنوع خیلی مهم: به هیچ وجه، هرگز در این راه هکر استخدام نکنید که کارتونو انجام بده چون اونا خودشون چیزی نزدیک به 80% کلاهبردارن و پولو که گرفتن خدافظ….

بریم سراغ تحلیل سناریو دوم که درباره برده تبلیغاتی بود و در انتها بهتون یه راهکاری میدم که اگه انجامش بدین هیچ وقت کسی نمیتونه از شما و اطلاعاتتون سوء استفاده کنه

تبلیغات تلفن همراه می تواند بیش از 3/4 از پهنای باند تلفن همراه و تقریبا نیمی از داده تلفن همراه شما را استفاده کند.
همچنین تلفن شما مجبور به بارگیری منابع بیشتری می شود و همچنین به عمر باتری آسیب می رساند
آیا می دانید صرفاً با مراجعه به یک وب سایت دارای تبلیغات ، امکان آلوده شدن دستگاه شما به بدافزار (https://en.wikipedia.org/wiki/Malware) وجود دارد ؟

هنگامی که تبلیغات شخص ثالث در یک صفحه وب نمایش داده می‌شوند، می‌توانند شما را ردیابی کنند، اطلاعات شخصی درباره شما و عادت‌هایتان را جمع‌آوری کنند، که سپس می‌توانند فروخته شوند یا برای نمایش تبلیغات هدفمند به شما استفاده شوند، و برخی از تبلیغات آشکارا مخرب یا جعلی هستند.
مسدود کردن تبلیغات همچنین باعث می‌شود صفحات سریع‌تر بارگذاری شوند، از داده‌های کمتری استفاده کنند و تجربه‌ای بهتر ارائه دهند

همه اینها دلایلی هستن که باید از چیزی به نام مسدود کننده تبلیغات استفاده کنید!

معرفی ابزار مسدود کننده تبلیغات:

خوشبختانه ابزار متعددی در این زمینه وجود داره
از مرورگرهایی مسدود ساز شروع کنیم

مرورگر بریو برای گوشی و دسکتاپ
https://brave.com/

مرورگر bromit برای اندروید
https://www.bromite.org/

مرورگر snowhaze برای ios
https://apps.apple.com/app/snowhaze-private-browser/id1121026941

مرورگر داک داک گو برای ios
https://apps.apple.com/us/app/duckduckgo-privacy-browser/id663592361

افزونه‌های زیادی در زمینه مسدود سازی تبلیغاتی هست که شاید بهترین اون افزونه uBlock باشه
uBlock Origin کروم
uBlock origin firefox
بعضی از vpnها نظیر nord vpn , windscribe , AdGuard vpn , surfsahrk قابلیت مسدود کردن تبلیغات رو دارن

خیلی ها این روزا کاربرد واقعی vpn رو فراموش کردن و فقط به جنبه تغییر ایپی که داره و سرعت اتصالش فکر میکنن، درحالی که وظیفه اصلی vpn ها حفظ امنیت کاربر هنگام وبگردی و کار هایی هست که به صورت آنلاین انجام میده تا از لو رفتن لوکیشنش و… جلوگیری بشه!

چنتا راهکار برای امنیت در وبگردی بهتون پیشنهاد میکنم:

از موتورهای جستجوی امن استفاده کنید
این موتورهای جستجوی شما رو ردیابی نمیکنن، نتایج جستجو ثبت نشده و علیه کاربر استفاده نمیشه
https://www.startpage.com/
https://search.brave.com/
https://duckduckgo.com/
https://metager.org/
https://swisscows.com/
https://searx.space/

افزونه های غیر ضروری مرورگر را حذف کنید (باور کنید خیلی خطرناکن بعضیاشون، خلاصه که حواستون باشه توطئه در کار است)

کانتینرهای چند جلسه‌ای
بخش بندی برای جدا نگه داشتن جنبه های مختلف مرور شما بسیار مهم است. به عنوان مثال، استفاده از نمایه‌های مختلف برای کار، مرور عمومی، رسانه‌های اجتماعی، خرید آنلاین و…
یکی از گزینه ها استفاده از کانتینرهای فایرفاکس (https://addons.mozilla.org/firefox/addon/multi-account-containers/) است که دقیقاً برای این منظور طراحی شده است. از طرف دیگر، می توانید از مرورگرهای مختلف برای کارهای مختلف (Brave، Firefox، Tor و …) استفاده کنید. نمایه‌های مختلف: (https://www.chromium.org/developers/creating-and-using-profiles) برای مرورگرهای مبتنی بر Chromium

https://addons.mozilla.org/firefox/addon/multi-account-containers/

اثر انگشت مرورگر خود را پیدا کنید:
اثر انگشت (https://pixelprivacy.com/resources/browser-fingerprinting/) مرورگر یک روش بسیار دقیق برای ردیابی است که در آن یک وب سایت شما را بر اساس اطلاعات دستگاه شما شناسایی می کند، از جمله: نسخه های مرورگر و سیستم عامل، سرصفحه ها، منطقه زمانی، فونت های نصب شده، افزونه ها و برنامه ها و گاهی اوقات سخت افزار دستگاه در میان سایر نقاط داده. می توانید اثر انگشت خود را در amiunique.org مشاهده کنید – هدف این است که تا حد امکان غیر منحصر به فرد باشید

پاک کردن کوکی ها به طور منظم یکی از گام هایی است که می توانید برای کمک به کاهش ردیابی وب سایت ها بردارید. کوکی‌ها همچنین ممکن است رمز جلسه شما را ذخیره کنند، که اگر ضبط شود، به شخصی اجازه می‌دهد بدون اعتبار به حساب‌های شما دسترسی داشته باشد (که اغلب Session Hijacking نامیده می‌شود).
برای کاهش این مشکل، باید کوکی ها را اغلب پاک کنید. یک افزونه مرورگر است که با بستن مرورگر کوکی ها را از بین می برد:

Self Destructing Cookies chrome

Self Destructing Cookies FireFox

مسدود کردن کوکی های شخص ثالث
شخص ثالث توسط وب‌سایتی غیر از وب‌سایتی که بازدید می‌کنید بر روی دستگاه شما قرار داده شده است. این یک خطر حفظ حریم خصوصی است، زیرا یک نهاد سوم می تواند داده ها را از جلسه فعلی شما جمع آوری کند. این راهنما توضیح می‌دهد که چگونه می‌توانید کوکی‌های شخص ثالث را غیرفعال کنید، (https://www.digitalcitizen.life/how-disable-third-party-cookies-all-major-browsers/) و می‌توانید اینجا را بررسی کنید که مطمئن شوید این کار جواب میدهد. (https://www.whatismybrowser.com/detect/are-third-party-cookies-enabled)

حالا یکی این وسط پیدا میشه میگه من کوکی هامو پاک نکنم چی میشه مثلا؟!
این عکسو ببین
ازینا تا دلت بخاد سراغ دارم عزیز دلم
توی انواع سایت های دارک وب و دیپ وب و تلگرام و …
اطلاعات محرمانه شما رو به صورت پولی و یا رایگان برای دانلود قرار میدن!

حالا اگه یکی از همین کوکی ها مربوط به حساب اینستاگرام شما باشه دیگه اکانت دست اونیه که این اطلاعات رو داره نه شما!

اگه حساب گوگلتونو داشته باشه که خدا بخیر کنه به همه ایمیل ها و سایت هایی که باهاش ثبت نام کردین دیگه دسترسی داره….

بخش ششم: چگونه در شبکه‌های اجتماعی رفتار کنیم؟

یکی از راهکار های مهمی که در حفظ امنیتتون باید یاد بگیرید اینه که بدونید چگونه باید در شبکه های اجتماعیتون رفتار کنید!

همه تعاملات را عمومی در نظر بگیرید
هنوز روش‌های متعددی برای مشاهده محتوای «خصوصی» کاربران در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. بنابراین، قبل از آپلود، ارسال یا نظر دادن در مورد هر چیزی، فکر کنید “آیا می‌خواهم این موضوع کاملاً عمومی باشد؟”

همه تعاملات را دائمی در نظر بگیرید
تقریباً از هر پست، نظر، عکس و غیره به طور مداوم توسط تعداد زیادی سرویس شخص ثالث پشتیبان‌گیری می‌شود، که این داده‌ها را بایگانی می‌کنند و تقریباً برای همیشه (https://www.inc.com/meredith-fineman/what-we-post-online-is-forever-and-we-need-a-reminder.html) قابل فهرست‌سازی و در دسترس عموم قرار می‌دهند. سایت‌هایی مانند Ceddit، و /r/ undelete ، Politwoops (https://projects.propublica.org/politwoops/) ، The Way Back Machine (https://archive.org/web/) به هر کسی اجازه می‌دهند در پست‌ها، وب‌سایت‌ها و رسانه‌های حذف‌شده جستجو کنند. بنابراین مهم است که به طور ناخواسته اطلاعات زیادی را فاش نکنیم و در نظر بگیریم که اگر «ویروسی» شود چه پیامدهایی خواهد داشت.

در ضمن شما رو دعوت میکنم درباره جواب این سوال عمیقا تفکر کنید:
پیامرسان های رایگان هزینه های نگه داری ، سرور ها و ارتقای خودشون رو از کجا تامین میکنند؟

نکته بعدی: زیاد فاش نکن!

اطلاعات نمایه، معدن طلایی از اطلاعات را برای هکرها ایجاد می کند، نوع داده ای که به آنها کمک می کند کلاهبرداری های فیشینگ را شخصی سازی کنند. از اشتراک گذاری جزئیات بیش از حد خودداری کنید (DoB، زادگاه، مدرسه و غیره)

مراقب آنچه آپلود می کنید باشید:

به‌روزرسانی‌های وضعیت، نظرات، اعلام حضورها و رسانه‌ها می‌توانند ناخواسته چیزهای بیشتری از آنچه شما در نظر داشتید نشان دهند (مانند مکان، اولویت‌ها، مخاطبین/روابط و غیره). این به ویژه به عکس‌ها و ویدئوها مربوط می‌شود، که ممکن است چیزهایی را در پس‌زمینه نشان دهند (اسناد، نام جاده‌ها/ علائم، کارت‌های اعتباری، دستگاه‌های الکترونیکی)، حتی بیشتر از آن زمانی که چندین تصویر آپلود شده باشد.

از انتشار داده های جغرافیایی در حالی که هنوز در محل هستید خودداری کنید 
اگر قصد دارید هر محتوایی را که مکان را نشان می‌دهد به اشتراک بگذارید (مانند «اعلام حضور»، اشتراک‌گذاری عکس‌ها، یا به‌روزرسانی‌های وضعیتی که موقعیت مکانی شما را نشان می‌دهد)، صبر کنید تا آن مکان را ترک کنید. این امر به ویژه هنگامی که در حال سفر هستید، در رستوران، محوطه دانشگاه، هتل/ استراحتگاه، ساختمان عمومی یا فرودگاه مهم است – زیرا ممکن است افراد نامناسب را از محل دقیق شما آگاه کند.

قبل از آپلود رسانه، ابرداده را حذف کنید
اکثر گوشی‌های هوشمند و برخی دوربین‌ها به‌طور خودکار مجموعه‌ای از داده‌های اضافی (به نام داده‌های EXIF (https://en.wikipedia.org/wiki/Exif) ) را به هر عکس متصل می‌کنند. این معمولاً مواردی مانند زمان، تاریخ، مکان، مدل دوربین، کاربر و غیره را شامل می‌شود.👀 می‌تواند داده‌های بسیار بیشتری از آنچه قصد اشتراک‌گذاری داشتید را نشان دهد. این داده ها را قبل از آپلود حذف کنید. شما می توانید متا داده ها را بدون نرم افزار خاصی (https://www.howtogeek.com/203592/what-is-exif-data-and-how-to-remove-it/) حذف کنید ، از ابزار CLI یا ابزار دسکتاپ مانند EXIF Tage Remover (https://rlvision.com/exif/) استفاده کنید.

اگر بدنبال کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با متادیتا هستید می توانید به مقاله “بهترین ابزارها برای حذف ابرداده ها” مراجعه کنید.

اطلاعات نادرست را در نظر بگیرید
اگر فقط می‌خواهید مطالعه کنید و قصد ندارید زیاد پست کنید، از نام مستعار و اطلاعات تماس نادرست استفاده کنید. به یاد داشته باشید که هنوز روش هایی برای ردیابی حساب شما وجود دارد، اما این می تواند بسیاری از تهدیدات را کاهش دهد. استفاده از حساب‌ها/هویت‌های جداگانه یا شاید نام مستعار متفاوت را برای کمپین‌ها و فعالیت‌های مختلف در نظر بگیرید. به هیچ وجه حساب ها را پیوند ندهید – در مورد پست های بین حسابی نظر ندهید / لایک نکنید، از ورود به سیستم از همان IP خودداری کنید و از رمزهای عبور متفاوت استفاده کنید (بنابراین در صورت نقض داده ها، حساب ها نمی توانند پیوند داده شوند)

بخش هفتم: امنیت کودکان در فضای مجازی

همونطور که میدونید این روزا امنیت کودکان و فرزندان در فضای مجازی برای والدین اهمیت بالایی دارد.
والدین معمولا با محدود کردن کودک خود یا استفاده از نرم افزار های کنترل والدین و یا تحریم کودکان در استفاده از پیامرسان و اینترنت سعی دارند که روش های تربیتی خود را برای فرزندانشان اعمال کنند اما در این میان هم کودکان و هم والدین ممکن است آسیب جدی ببینند اگر از خطرات راه آگاه نباشند.

در ادامه به بحث درباره موضوعات زیر میپردازم:
1 – خطرات راه امنیت فرزندان در فضای مجازی و راه حل های نادرست
2 – نقش تفکر و سواد رسانه برای کودکان و والدین در این راه
3 – راه حل های صحیح امنیتی برای والدین
4 – نکاتی که کودکان باید یاد بگیرند

خب بریم سراغ زیر موضوع اولی: خطرات راه امنیت فرزندان در فضای مجازی و راه حل های نادرست
در حال حاضر ده ها نرم افزار جاسوسی وجود دارد که می توان آنها را از راه دور بدون توجه به یک دستگاه نصب کرد و امکان نظارت بر صاحب آن را فراهم کرد. امروزه هر کسی می تواند قربانی چنین برنامه هایی شود، حتی اگر به تمام قوانین امنیت سایبری پایبند باشد.
به لطف وسایل حفاظتی مدرن، برخی جاسوسان موبایل قابل ردیابی هستند. اما برای به روز نگه داشتن این حفاظت ها، باید بتوانید آنها را پیکربندی کنید. با این حال، شایان ذکر است که با گذشت زمان، اشکال زدایی حفاظت بیشتر و دشوارتر می شود و انجام حملات موفقیت آمیز آسان تر می شود.
در ادامه پست منتخبی از جاسوس های موبایلی را خواهید دید که به صورت قانونی در قالب سیستم های کنترل والدین و موارد مشابه توزیع می شوند. همه آنها اقدامات خود را از صاحب تلفن همراه پنهان می کنند.

mspy
این برنامه برای گوشی های هوشمند و تبلت ها طراحی شده است. به شما امکان می‌دهد تماس‌ها، پیامک‌ها، پیام‌های ایمیل، موقعیت مکانی GPS، تاریخچه مرور، تقویم، دفترچه آدرس، پیام‌های فوری را نظارت کنید. همچنین به شما امکان می دهد برنامه های نصب شده را مدیریت کنید، فایل های چند رسانه ای را مشاهده کنید.

Mspy
دارای ویژگی های کنترل از راه دور مانند پاک کردن کامل دستگاه و گزارش دقیق است. از یک حساب آنلاین امن برای جمع آوری و ارائه اطلاعات استفاده می کند.
https://mspy.net/

FlexiSpy
این برنامه در ابتدا به عنوان یک تروجان موبایل طبقه بندی شد زیرا بیش از حد تهاجمی بود. اما پس از مدتی، او شروع به رفتار نرم‌تر کرد و اکنون فقط به شما اجازه می‌دهد از تلفن‌های همراه و تبلت جاسوسی کنید.
شامل حدود 130 عملکرد، از جمله دسترسی به دوربین فیلمبرداری. مشابه برنامه Mspy، از یک حساب آنلاین امن برای جمع آوری و اشتراک گذاری اطلاعات استفاده می کند.
لطفا توجه داشته باشید که این برنامه شکایات زیادی دریافت می کند.ما استفاده از این سرویس را توصیه نمی کنیم، بنابراین پیوندی را باقی نمی گذاریم!

جاسوس موبایل
این برنامه دارای بسیاری از ویژگی های FlexiSpy است. و همچنین دارای قابلیت مسدود کردن اپلیکیشن ها، نصب اپلیکیشن های جدید و تعامل لحظه ای با کنترل پنل رابط کاربری گوشی موبایل می باشد.
https://www.flexispy.com/en/mobile-spy-app.htm?utm_source=mobile-spy

Highster Mobile
این برنامه برای نظارت بر پیام های متنی، سوابق مکالمات تلفنی، گزارش تماس ها طراحی شده است. تمام داده ها از تلفن قربانی به ایمیل، تلفن یا حساب آنلاین امن ارسال می شود.
https://highstermobile.com/

Spyera
این برنامه بر روی گوشی هوشمند نصب می شود و کنترل هر اتفاقی که در گوشی می افتد را ممکن می سازد. Spyera مخفیانه تمام اطلاعات را ضبط می کند: SMS، تاریخچه تماس، دفترچه تلفن، مکان، ایمیل ها، پیام های برنامه، IM، چت فیس بوک، اسکایپ و موارد دیگر.
https://spyera.com/

SpyMaster
این برنامه موثرترین و پیشرفته ترین نرم افزار جاسوسی موبایل است. عملکردهای مشابه برنامه های فوق را دارد. اما تفاوت آن در این است که یک حالت مخفی ارائه می دهد که قابل شناسایی نیست. این چیزی است که توسعه دهندگان می گویند.
https://www.spymasterpro.com/

نرم افزار جاسوسی همه کاره
این یک نرم افزار جاسوسی گوشی های هوشمند با کیفیت بسیار بالا است. شامل تمام ویژگی‌هایی مانند Neo-Call Spy و SpyMaster است.

https://onespy.com/

اکنون بهترین نرم افزار جاسوسی موبایل را می شناسید. نحوه استفاده از این اطلاعات به شما بستگی دارد …

پس یکی از مهم ترین اقدامات و خطرات نرم افزار هایی است که شما نصب میکنید
دقت کنید:
خیلی از این ابزار ها اطلاعات شما و فرد مورد نظر را سرقت میکنند و برای خودشان استفاده میکنند!
پس در استفاده از آنها دقت کنید و بدون تحقیق درست از یک متخصص امنیت دست به کار نشوید!

خطر بعدی که معمولا در کمین است لینک های مخرب هستند!!!
حواس خودتان و فرزندتان باید به لینک هایی که ارسال میکنند باشد به فرزندتان بیاموزید که هر لینکی را نباید کلیک کند و از خطرات راه آنرا آگاه کنید که در بخش آموزش فرزندان کامل به این موارد میپردازم.

نحوه صحیح آموزش حریم خصوصی به فرزندان:
فکر کنید شما میخواهید برای فرزند عزیزتان یک هدیه جهت کادوی تولد 14 سالگی اش بخرید!
قطعا موبایل یکی از گزینه های محبوبی هست که به ذهنتان میرسد! چون میخواهید همیشه با او تماس بگیرید و کم کم مستقل بودن را یادش دهید و از طرفی میخواهید فرزندتان از تکنولوژی روز دنیا عقب نماند و کار با آنرا یاد بگیرد – خودش هم بارها به شما گفته که تمام دوستان من تلفن همراه هوشمند دارند و بازی میکنند اما من ندارم. گرچه از حق نگذریم خودتان هم بدتان نمی آید اندکی سرتان خلوت تر بشود و مداوم خرابکاری های این بچه شیطون را جمع نکنید!

همه اینها و دلایلی دیگر میتوانند دست به دست هم بدهند که شما برای فرزندتان تلفن همراه هوشمند در سنین پایین تر خریداری کنید!

اما فکرش را هم نکنید که با تهیه تلفن همراه هوشمند برای فرزندتان یا قرض دادن تلفن همراه خودتان به او باری از دوش شما برداشته میشود!
در واقع باری جدید به دوش شما اضافه می شود که اگر آگاه نباشید یا بسیار آسان بگیرید منجر به بروز مشکلات بزرگی برای خودتان و فرزندتان خواهد شد!

چند مورد که باید قبل از اینکه فرزندتان تلفن داشته باشد بداند :
1- نحوه رفتار در شبکه های اجتماعی
2- قوانین فیلم دیدن
3- قوانین بازی کردن
4- قوانین سرچ کردن
5- موارد صحیح و موارد غلط استفاده از تلفن همراه به همراه آگاهی درست از نتایج آنها!

نکته خیلی مهمی که وجود دارد شما اگر هر گونه مانیتورینگ و محدودیتی روی گوشی ایجاد کنید نمیتوانید جلوی ذهن خلاق و کنجکاو فرزندتان را بگیرید، او حتما راهی پیدا خواهد کرد! پس بجای اینکه محدودیت فیزیکال ایجاد کنید و خودتان و فرزندتان را اذیت کرده و استرس و بی اعتمادی را بر فضای خانواده حاکم کنید از روشی نوین استفاده کنید!

روشی که من میخواهم به شما بگویم اگر به درستی به کار گرفته شود منجر به اعتماد بالایی بین والدین و فرزندان در استفاده از تکنولوژی های جدید میشود و همچنین کاری میکند بدون اینکه خودتان هر ثانیه فرزندتان را مدیریت کنید و چک کنید که در حال انجام چه کاری است شاهد رشد موثر و مثبت او در این گونه تکنولوژی ها خواهید بود و گزندی فرزندتان را تهدید نمیکند!

در واقع شما باید با تمرین و تکرار مکرر  و با حوصله آگاهی نحوه صحیح استفاده از این تکنولوژی را به فرزندتان بدهید!
فرض کنید به اسم شما در قرعه کشی یک دستگاه ماشین سمند افتاده است. خبر بسیار خوبی است، همه خوشحالن و از همه خوشحال تر شما. اما سوالی من از شما دارم! آیا میتوانی بدون داشتن گواهینامه و مهارت استفاده از ماشین و فقط با دیدن اینکه بقیه چجوری از ماشین استفاده میکنند با ماشینتان وارد شهر شده و از آن استفاده کنید؟؟؟
قطعا نه!
شما باید دوره آموزشی گواهینامه را بگذرانید و تمرین و تکرار کنید تا بتوانید به نمره خوبی گواهینامه خود را دریافت کنید. تا صلاحیت استفاده از ماشین به شما داده شود! تازه بعد از دریافت گواهینامه تا مدت معینی اجازه ندارید از شهر خود بیرون بروید با ماشینتان! تا بتوانید در این مدت تمرین و تکرار کنید و تسلط پیدا کنید تا بتوانید از پس رانندگی بیرون از شهر بر بیایید!

استفاده از موبایل برای فرزندتان هم به همین صورته!
شما نمیتونید انتظار داشته باشید با دیدن همکلاسی هاش فرهنگ درست استفاده از موبایل رو یاد بگیره!
این شما هستید که به عنوان والدین باید فرهنگ صحیح این کارو بهش یاد بدین و به یه مدت محدودی آنرا زیر نظر داشته باشید تا به درستی یاد بگیرد. نکته مهمی که وجود دارد شما باید نظارت حمایتی داشته باشید، نه نظارت تنبیهی!
روش نظارت حمایتی باعث میشود بعد از هر اشتباه نگرش درست استفاده از آن بخش به فرزند منتقل شده و از اشتباهش درس بگیرد و سر افکنده نشود و اعتماد به نفس و عزت نفسش لطمه ی نبیند! همچینی باعث میشود روابط بین شما از اعتماد بالاتری برخوردار باشد و دیگه چیزیو از شما پنهان نمیکند چون میدونه که شما دعواش نمیکنی و براش خطری نداری! پس از هر گونه بحث کردن و دعوا کردن چه کلامی چه فیزیکی و حتی نگاه های توبیخی دوری کنید! در ابتدای راه باید دستهای حمایتگر شما را ببیند که همراهش هستید! اینجوری بهتون اعتماد میکنه و راحت تر میتونید با هم در تعامل باشید!
به مدت محدودی بسته به تشخیص خودتان فقط از فضای آفلاین گوشی استفاده کند تا به صورت کامل فرهنگ استفاده افلاین را یاد گرفته و به حرف هایتان گوش کند! و بعد دنیای آنلاین را به او معرفی کنید و قوانین ذکر شده را به همراه مثال هایی قابل لمس برایش بیان کنید و بعد به مدتی محدود آنرا با روش نظارت حمایتی در نظر داشته باشید، تا بتوانید رفتار درست آنرا بسازید.

در این بخش به 5 قانون مهمی که باید به فرزندانتان یاد بدهید میپردازیم و هر کدام را خیلی خلاصه توضیح میدهم تا بر اساس صحبت هایمان بتوانید نگرش فرزند عزیزتان را به درستی بسازید:

1- نحوه رفتار در شبکه های اجتماعی:
در این بخش شما باید فرهنگ درست استفاده از شبکه های اجتماعی را به وی تدریس کنید همچنین سن فرزندتان را به درستی وارد کنید تا محتوای بالاتر از سن آن در شبکه اجتماعی مورد نظر بهش نمایش داده نشود که در شبکه هایی مثل اینستاگرام و… این مورد صدق میکند – همچنین شما باید نحوه برخورد صحیح با غریبه ها و یا پیام دادن به افراد غریبه را به فرزندتان بیاموزید و در صورتی که خواست چنین کاری کند سریعا به شما مراجعه کند! – به فرزندتان یاد بدهید روی هر لینکی کلیک نکند و بجای ترساندن آن به فرزندتان در حد خودش آگاهی این کار را بدهید که اگر این کار را بکند چه اتفاقی می افتد و… – به فرزندتان انواع تبلیغات هایی که در شبکه های مجازی میکنند را تدریس کنید تا در دام ترفند های تبلیغاتی جذب ممبر و فالور و فروش پکیج و کلاهبرداری های مجازی افراد سودجو نیافتد و وارد هزاران گروه و کانال نشود. – همچنین موارد صحیح کاربرد های استفاده از شبکه های اجتماعی را به فرزندتان آموزش دهید.

2- قوانین فیلم دیدن:
به فرزند عزیزتان بیاموزید فیلم های زیادی در تمام موارد وجود دارند اما هر فیلیمی لیاقت چشمان زیبای او را ندارد که دیده شود! – به او بیاموزید هدف از مشاهده فیلم چیست چه فیلم هایی را الان باید ببیند و از ان لذت ببرد و به سمت چه نوع فیلم هایی نباید برود و دلیلش را هم در حد سنش توضیح دهید! – دقت کنید اگر آگاهی درست و کافی با مثال های زیادی که برایش قابل لمس هست باید بزنید و همین کار را بیش از 10 بار تکرار کنید به راحتی باور این بچه را میتوانید بسازید. پس سعی کنید که فرهنگ سازی درستی انجام دهید. سعی کنید او رابه سمت فیلم های آ موزشی سوق دهید تا به سمت علم و دانش رفته و در این زمینه خود جوش شود یا برای سرگرمی به سمت کارتون هایی که در رده سنی اش هستند سوق دهید و….

3- قوانین بازی کردن:
به فرزندتان بیاموزید که چه بازی هایی مناسب اند و چه بازی هایی مناسب نیستند و یاد بدهید در همه جای دنیا بد و خوب وجود دارند اما مهم است ما به عنوان یک انسان که قدرت اراده و اختیار دارد کدام را انتخاب میکنیم؟ – در مورد فرهنگ بازی کردن به او بیاموزید در بازی های آنلاین انواع و اقسام افراد وجود دارند اما او حق الگو برداری از افراد خوب را فقط دارد و باید از افراد سمی و بد دهن دوری کند – به او بیاموزید که تقلب کردن کار درستی نیست و باید با تلاش و کوشش چیزی که میخواهد را بدست بیاورد و اگر از شما درخواست خرید درون برنامه ای داشت به او پس انداز کردن و را بیاموزید که با پول تو جیبی ماهانه یا هفتگی و یا… خودش اقدام به خرید کند تا تفکر اقتصادیش قوی شود. – همچنین یکی از مهم ترین مصادیقی که باید به او بیاموزید زمان های بازی کردن است به طوریکه در طول روز به صورت خود کنترل شده بازی کند نه اینکه بازی مورد نظر زندگی فرزندتان را کنترل کند! و…

4- قوانین سرچ کردن:
به فرندتان سرچ کردن در اینترنت و منابع خوب آموزشی و خبری و وبگردی را یاد بدهید قبل از اینکه خودش یا دوستانش به منابع اشتباهی سر بزنند! – انواع خبر ها را به او بیاموزید تا بفهمد معنی اخبار زرد چیست و همه چیز را باور نکند. – خیلی مهم هست مواردی که در این مقاله از امنیت در وبگردی و اینترنت و مرورگر یاد گرفته اید روی دستگاه تلفن همراه هوشمند یا لپتاپ فرزندتان اعمال کنید و به او روش درست این کار ها را یاد بدهید – و در نهایت مزایا و معایب قسمت های مختلف وب را یاد بدهید! – به یاد داشته باشید اگر از موتور جستجوی گوگل و گوگل کروم استفاده میکنید میتوانید یک حساب جیمیل برای فرزندتان که زیر 18 سال است بسازید و تنظیماتی در آن اعمال کنید که سرچ های +18 را برایش نمایش ندهد تا یک محیط و محدوده امن را برایش به وجود آورید تا رشد و پیشرفت کند.

5- موارد صحیح و موارد غلط استفاده از تلفن همراه به همراه آگاهی درست از نتایج آنها:
تلفن همراه هم میتواند مانند همه ابزارها هر استفاده ای شود مهم این است استفاده کنند چه کسی باشد پس ذهن فرزندتان را به درستی برنامه ریزی کنید و باور های خوبی برایش بسازید تا در آینده به مشکل نخورید به یاد داشته باشید یاد دادن یک مهارت در زمینه فناوری و تکنولوژی به فرزندتان کمک میکند در راه خوبی قدم بردارد و اینده خوبی داشته باشد، بدین صورت شما میتوانید ببینید که اکثر تایمش را در حال مطالعه و تحقیق و انجام کار هایی درباره همان حرفه و مهارتش است.

نکته نهایی و کلیدی که وجود دارد این است که این روش فقط در صورتی جواب میدهد که خودتان هم پایبند آن باشید، در غیر اینصورت اگر حرف و عملتان یکی نباشد فقط اطلاعات به خورد فرزندتان دادید و فرزندتان هیچ نگرش درستی از این کار شما دریافت نکرد !

امیدوارم برایتان مفید واقع شده باشه.

نویسنده: امیرحسین نوروزی گرجی